Czy rzeczywiście wyrobisko kopalni „Bełchatów” jest jednym z ledwie kilku obiektów na Ziemi zbudowanych ludzka ręką widocznych z kosmosu? Tego nie wiemy na pewno, wiemy, że warto je zobaczyć z Ziemi. Da się to zrobić z dwóch punktów widokowych w gminie Kleszczów nieopodal Bełchatowa. Widok jak w górach, tyle, że w tle jest elektrownia Bełchatów, dająca Polsce co siódma kilowatogodzinę. Dziura w ziemi jest wielka, ponoć największa w Europie, ale nic dziwnego: powstawała przez 40 lat w odkrywce węgla. Ma 12 km długości, 3 km szerokości w najszerszym miejscu i jest głęboka na 200 metrów. I można tam oglądać największe koparki świata. Ich długość – kilkadziesiąt metrów na oko, bo nie da się zmierzyć z oddali – robi wrażenie. Wybierana stąd przez lata ziemia nie zmarnowała się. Zrzucano ją w jednym miejscu, zalesiano. Dziś to Góra Kamieńska - ośrodek sportów - a wzniesienie ma prawie 400 metrów wysokości i jest najwyższą góra w środkowej Polsce. Można po niej biegać, jeździć na rowerze, a zimą na nartach, a choćby chodzić i podziwiać widoki.

Wojciech Dudkiewicz

Bełchatów. Kleszczów. Jak w górach

Najbogatsza gmina

W miejscu wyrobiska ma powstać – w dość dalekiej przyszłości – spore jezioro z odpowiednią infrastrukturą – plażami, portem jachtowym, ośrodkami sportu, ale w pobliżu także muzeum górnictwa, ośrodek konferencyjny, ścieżki rowerowe.

Wojciech Dudkiewicz

Kleszczów. Wszdzie widać kominy i dymy

Przekształceniu ulegnie cała okolica. Także i Kleszczów, czyli, Panowie i Panie, najbogatsza gmina w Polsce. Nad zielonym krajobrazem Kleszczowa górują kominy. Z tarasu widokowego za wsią widać ogromną dziurę w ziemi - kopalnię węgla brunatnego. Tak się składa, że chociaż kopalnia i elektrownia w nazwie ma Bełchatów, to w całości znajduje się w gminie Kleszczów. Stąd pieniądze na miano najbogatszej gminy. Gdy z sąsiedniej gminy wjeżdża się do Kleszczowa – odczuwa się to od razu: ulice równe jak stół, oświetlone, zimą idealnie odśnieżone, równiutki chodnik i droga rowerowa. Domy duże, zadbane. Nawet Dom Pomocy Społecznej im. Św. Barbary, prowadzony przez Fundację Servire Homini jest gustownie stylizowany na chłopski dom. Nieprzypadkowo w rankingu techników regularnie wysokie miejsca zajmuje Technikum Nowoczesnych Technologii im. Jana Pawła II w Kleszczowie. W tym roku zajęło bezdyskusyjne pierwsze miejsce, wyprzedzając szkoły z Warszawy i Krakowa, zdobywając 100 pkt na 100 możliwych. Coś jest za coś. Z wielu miejsc w Kleszczowie widać kominy elektrowni i dymy; tak, żeby jego mieszkańcy pamiętali, gdzie żyją. A i pieniędzy będzie mniej, jeśli nad Kleszczowem nie pochyli się sąd. Otóż rząd dokonał na początku roku zmiany granic gmin Kleszczów i Bełchatów o obszar, na którym jest Elektrownia Bełchatów. Według obliczeń sprzed paru miesięcy, dochód na mieszkańca w Kleszczowie może spaść z 30 tys. zł do 17,7 tys. zł, natomiast w Bełchatowie wzrosnąć z ponad 2 tys. zł do 8 tys. zł. Będzie sprawiedliwiej? Zdaniem rzecznika praw obywatelskich – nie, dlatego sprawę skierował do niezawisłego, oczywiście, sądu.

Specjały podklasztorne

Znad atrakcyjnego wyrobiska pojedziemy nad malowniczą Pilicę, a przystankiem niech będzie Sulejów, w którego okolice w 1117 roku przywędrowali cystersi z Szampanii, z opactwa Marimond. Od księcia Kazimierza Sprawiedliwego otrzymali ziemię i sól, o resztę musieli zadbać sami. Zadbali: rozwijali rolnictwo, zakładali stawy rybne, młyny i browary. Zbudowali też według wzorców burgundzkich klasztor z kościołem pw. Najświętszej Marii Panny i św. Tomasza Kantuaryjsklego.

Wojciech Dudkiewicz

Sulejów - Podklasztorze. Na Szlaku Cystersów

Tego świętego niektórzy mogą nie kojarzyć. Tymczasem to Tomasz Becket, arcybiskup Canterbury, męczennik Kościoła, darzący cystersów szczegółowymi względami. Wśród czterech ołtarzy, które w 1664 r. bp Stanisław Zaręba zafundował klasztorowi, jeden z nich poświęcony jest właśnie św. Tomaszowi. Święty jest w szatach cysterskich. Przez lata cystersi wznosili umocnienia. Trwało to latami, a konkretnie dwa wieki. Składały się z muru obwodowego i kilku baszt. Po kasacie zakonu w 1819 r. rozpoczął się czas powolnego upadku. Dawna dziedzina cystersów w tzw. Podklasztorzu to obecnie dwa światy. Kościół i otoczenie klasztoru, należące od lat 80. XX wieku znów do zakonników, stanowią sacrum. Obok jest profanum. W dawnych m.in. budynkach gospodarczych zakonu mieści się restauracja i hotel z basenem, siłownią i salą bilardową. Ceny nie są tu umiarkowane. W menu restauracji stwierdziliśmy obecność schabu podklasztornego i klasztornego bigosu i deski specjałów podklasztornych, ale o ich związek z klasztorem nie pytaliśmy, śpiesząc się dalej nad Pilicę, do Spały.

Spała mikroklimatyczna

Tego miejsca nie da się ominąć ani pominąć. Położona w dawnej nieprzebytej puszczy osada letniskowa nad Pilicą słynie z wyjątkowego mikroklimatu. Z tego powodu ulokowano tu Ośrodek Przygotowań Olimpijskich. Ale także ze specyficznej atmosfery, którą trudno jednoznacznie nazwać i znaleźć w środkowej, choć nie tylko Polsce. Trzeba pewnie przyjechać i samemu sprawdzić na czym to polega. Z zyskiem dla właścicieli hoteli, pensjonatów, restauracji i stoisk na miejscowym pchlim targu.

Wojciech Dudkiewicz

Spała. Pilica

Z niekorzyścią dla tych, którzy lubią święty spokój. Świętego spokoju nie trzeba długo szukać. Poza weekendami, poza sezonem, nawet sarny i jelenie podchodzą bliżej Spały. Możliwe, że ściąga ich tu zapach Pizzy Olimpijskiej, serwowanej wśród innych w lokalu lubianym przez sportowców, zbijających czas i kilogramy w Ośrodku Przygotowań Olimpijskich. Inne tutejsze atrakcje to spływy kajakowe Pilicą, marsze po półdzikim lesie, nieodległe bunkry czy posąg żubra, na którego niektórzy próbują się wspinać z różnym skutkiem. My polecamy (nie tylko) letnie Msze św. w „atmosferycznym” kościółku Matki Bożej Królowej Polski. Nie jest wzorowany tylko na jednym stylu, niemniej jednak posiada najwięcej cech charakterystycznych dla stylu podhalańskiego. W 1992 r. zbudowano przy nim ołtarz polowy Armii Krajowej. Jest zadaszony, wszystkie elementy wykonane są z drewna, a cały plac otoczony jest stacjami drogi krzyżowej. Przy ładnej pogodzie celebrowane są tu Msze św. Kościółek wybudowano na polecenie prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego w miejscu zburzonych koszar carskich (rosyjscy carowie Aleksander III i Mikołaj II uwielbiali bywać w Spale). Parowóz dziejów często przejeżdżał przez tą okolicę.

Zagłębieni w twórczości

Drogą wiodącą od Tomaszowa Mazowieckiego jedziemy w stronę Radomia. Mijając po drodze Inowłódz (zamek!; kościół św. Idziego!), Poświętne (barokowy kościół św. Filipa Neri i św. Jana Chrzciciela, władany przez Filipinów!), gdzie kiedyś koniecznie musimy się zatrzymać. Teraz nie ma tyle czasu, pędzimy do Orońska i Centrum Rzeźby Polskiej, miejsca zawsze frapującego, z ciekawą historią. Ci, którzy pojawią się tu w najbliższych tygodniach, mogą obejrzeć przekrojową wystawę Xawerego Wolskiego, w którego twórczości jednym z głównych wątków jest odkrywanie zdolności materii do opierania się upływowi czasu. Mogą też zagłębić się w twórczość Aleksandry Liput. Jej wystawa to m.in. refleksja nad poczuciem zagrożenia, źródłami naszego lęku i osamotnienia. Jest też wystawa fotografii ukraińskiej artystki Oleny Morozowej, opisywana jako opowieść o trudnych doświadczeniach artystki, związanych ze śmiercią siostry. Ale jednocześnie jako refleksja nad wydarzeniami na Ukrainie, które – jak mówi sama Olena - wzbudziły w niej dawne traumy. Trudno nie polubić tego miejsca. Zajmuje teren majątku dworskiego, którego ostatnimi właścicielami była rodzina wielkiego malarza-batalisty Józefa Brandta, wysiedlona w czasie II wojny światowej przez Niemców. Bo potem majątek przejęło państwo. Uzyskał status zabytku, utworzono tu Ośrodek Pracy Twórczej Rzeźbiarzy, a w parku pojawiły się pierwsze wystawy. W nowej Polsce zainaugurowano działalność Muzeum Rzeźby Współczesnej, które wraz z galeriami rozlokowanymi w parku prezentuje kilkanaście ekspozycji rocznie. Jest w czym wybierać. Ale uwaga: koniecznie latem. Jesienią w Centrum odpoczywają, zmieniają ekspozycje. Przyciągają wtedy głównie ceny w bufecie, podobne do tych w popularnych dyskontach.

Wojciech Dudkiewicz

Studzianna - Poświętne. Poświętne. Kościół św. Filipa Neri i św. Jana Chrzciciela, gdzie koniecznie trzeba się zatrzymać.