Po kilkudziesięciu latach funkcjonowania kopalń w Bełchatowie i Turowie, oddziałów spółki PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna z Grupy PGE, nie ma wątpliwości, że wkład, jaki obie kopalnie włożyły w rozwój terenów, na których działają, jest olbrzymi. – To w dużej mierze dzięki górnikom Bełchatów z małej miejscowości stał się dynamicznie rozwijającym się miastem. Odkrywkowa kopalnia w Bełchatowie jest największym i najnowocześniejszym tego typu obiektem w Polsce. Kopalnia Turów to natomiast od kilkudziesięciu lat jeden z najważniejszych i największych zakładów przemysłowych Dolnego Śląska – mówi Andrzej Legeżyński, prezes Zarządu PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna.

Górnicy to grupa zawodowa, dla której pielęgnowanie bogatej tradycji od zawsze stanowiło ważny element obyczajowości. Nie ma chyba drugiej grupy zawodowej, która z takim szacunkiem kultywowałaby swoje tradycje i obyczaje – podkreśla Andrzej Legeżyński.

A jest ich mnóstwo, choćby górniczy mundur i czako z pióropuszem, słynne karczmy piwne z pochodem lisów, skokiem przez skórę i w końcu patronka górniczej braci – św. Barbara. Poniżej przedstawiamy minisłowniczek niektórych górniczych symboli.

Barbórka – od połowy XVIII wieku to tradycyjne święto obchodzone jest w kopalniach na ziemiach polskich w dniu św. Barbary, 4 grudnia. Pierwsze obchody miały miejsce w okręgu wydobycia rud ołowiowo-srebrowych w Tarnowskich Górach. Nieco później narodziła się tradycja świeckiej części obchodów, cywilizująca górnicze zwyczaje spędzania czasu przy kuflu piwa – napoju powszechnym i tanim, nierzadko zastępującym posiłek.

Barwy górnicze to czerń i zieleń. Czerń jest symbolem podziemnych ciemności, a zieleń – górniczych tęsknot za zielenią lasów i pól w czasie pracy pod ziemią.

Comber babski – karczma piwna dla damskiej części załogi górniczej.

Czako – nakrycie głowy noszone łącznie z galowym mundurem górniczym. Przy czako zamocowany jest pióropusz symbolizujący miotełkę, którą dawniej górnicy używali do czyszczenia otworów strzałowych w masach skalnych. Kolory piór mają swoją symbolikę: zielone noszą generalni dyrektorzy, białe – inżynierowie i technicy górniczy, czarne – górnicy dołowi, czerwone przynależą orkiestrze górniczej, a biało-czerwone – tamburmajorowi.

Godło górnicze – obecne godło składa się ze skrzyżowanych ze sobą żelaznego młotka – pyrlika oraz żelaznego klina, zwanego żelazkiem, czyli najstarszych znanych narzędzi górniczych. Pierwotnym symbolem górnictwa był róg.

Karczma piwna – uroczyste zebranie gwarków, którzy są podzieleni na Ławę Lewą i Ławę Prawą, czyli dwa rywalizujące ze sobą zespoły. Ławom gwarków przewodniczą kontrapunkty oraz kantorzy. Karczmy piwne wywodzą się z tradycji spotkań gwarków w najstarszych uczelniach górniczych Europy (XVIII–XIX wiek).

Mundur górniczy podkreśla rangę górniczego zawodu. Pelerynka symbolizuje przedłużony kaptur chroniący gwarka przed wodą lejącą się ze stropu, a złote guziki przyszyte skośnie na piersi kiedyś były wypustkami, za które górnik wtykał m.in. lonty. Pierwsze polskie mundury górnicze kroju wojskowego wprowadził w 1817 r. ustawą o Korpusie Górniczym prekursor górnictwa i szkolnictwa górniczego Stanisław Staszic.

Skok przez skórę – na karczmach piwnych symbolizuje przyjęcie młodych górników, czyli lisów, do braci górniczej. Skórzany fartuch, zwany skórą lub łatą, należał do najbardziej charakterystycznych elementów stroju górnika dołowego. Karczma rozpoczyna się pochodem lisów i skokiem przez skórę młodych adeptów sztuki górniczej.

Święta Barbara jest patronką wszystkich pracowników narażonych na nagłą i niespodziewaną śmierć, czyli: górników, hutników, marynarzy, rybaków itd. Jak głosi legenda, to nieprzeciętnej urody dziewczyna, żyjąca na przełomie III i IV wieku. Jej ojciec został rażony piorunem zaraz po tym, jak kazał ją ściąć za przejście na chrześcijaństwo. Opiece św. Barbary polecają się wszyscy, którzy chcą sobie uprosić u Pana Boga szczęśliwą śmierć.